Saturday 14 March 2020




Matric satlang angthek kaheno ili arpu che-en pame nang po

SEBA pen kapado 2018 Matric asatlang angthek 42.67% kelongdun pen Assam 27 districts angbong aber anatthu pen ingdeng kethom kelerok ke kopi lo ili kachethan jilang athe laso angdeng aphan ili o-thekthesi aningkanvang ta aber isi kalite non angdeng alongsi dover. Kedamtang penang aningkan ason thotsi pining lethot ta Assam angbong Karbi Anglong ke bangso asatlang along ki-un dun atum a phant kijumnei angbong isi lilo, achuning pen memuchot lo puvoiphit seta, Assam alongri eplang ta angthek la-an me-o puke kali det.
Karbi Anglong angkang kaike Matric satlang along kahenover ke kapaklong (Foundation) kememe apot lo. Athe aprang-prang thanbang anghoi kepek atum ke than thekthe pin atum ta do. Bangso along inutvet a thanbang kethan a school (Single school teacher) si ke-ong. Bangso angbong bang aphan (Adular) kapathan ta do, ason-ason asai (Duty) Census, Enumeration, NRC pen danglok kidun nang, mai-seke, saihem nang kehang, bainong kache endam, arni-arve pen kedamde, holiday, ok karengno, kaselet lapen amethang asai kedo ajok asai kachedamde heihui ke dopik lo. Tangte lahai a osomar kitap kelongle lapen hala school kidunde ta do lang, koson lo aklong (Foundation) ke keme thek po? Lasonsi osomar aphan pasang longle (PA-fail longle/ No detention policy) pu amat a oso le thekthe det seta angdeng abang parlubom. Bangso along ke-ongdung api-apo atum osomar kachelang dunde ta adai thepik lang. Laso kaparlu along ha ME pen high school angdeng anta lapusonsi dambom lo. Tangte kopusi kacharli ke kemesen po? Athe api-apo kachelang dunde chot ta kali ME pen high school along ke thanbang ta kadure thepik. Laso along ke thetan kasiksak dolo athe thanbang atum loh kethan patang un eh.
School do chit arni ratpangri school amokha along langdam sinang, L.P school pulote ingdeng pho do lapen subject pho anbak do. Arnisi angbong angdeng tin subject pho than nangji pulote ingdeng isi along period isi minute 45 nangkok. Son pulote arnisi period krepho than unvek nang po. Arnam kalite monit atum arnivang la-an keklem detji ajakong ave. Bangso aphuthak neli athak ketok athe amokha pen sai keklem arni kadure ke isi thetan athe lo. Jongsi thanver puseta kesang arni an ni pharo ra achitim anbak cheraidet lo. Bangso ajok thanbang inut a school along an kethan angdeng patang un-e. Lasonsi a-osomar atum ta thek pameme, arju thek pameme seta angdeng parlu bom nangkok. Lahai a-osomar atum angdeng kangtui ledun bom akitap nangsung bom po anke tong duntap po satlang angthek chepame dun thekthe lo. L.P school along thanbang dorplup pi un-e pulote matric asatlang angthek keme nangklangkle lo.
Non lahai pen kelang pangbar nang kedolang ke ratpangri a school pen private school. Private school along ke thanbang abainong ave pu ason lo jongsi ili ratpangri thanbang abainong pen le pangbar dam lote. Lasonsi hala kenangsot ahormu ta dopet ke kalisi ke-ong lapen thanbang atum ta mepik-pik ke kali, bonta HSLC satlang along ke private school asatlangsi memunakji lapen latum ajok pensi ingphun kachingthur un. Lasi lake kachepaduk lapen kinirsip pu abang kave det apot lo. Laso aphi ke school kethan abang ave tangho, thanbang vangve tangho lapen laheihui ason-ason kave ajok kesang, pulonang summer vacation ason-ason aphan bengpet ke class dover. Laso aphi tuition ta pipi. Lasi HSLC satlang pameji pulote neli athak kejong ason an pen chepajok thek nangji.   





Voreng pen medu aphan mathathe tik ke longri chingthur un eh

Isi alongri pachingthur oji pulote ratpangri aphan kachotonlok pen ke chingthur un eh. Amethang pen medu kachepavang aphan klemvek nangji athe ratpangri pen ke isi angdeng ansi nangrap unchotji. Laso along kethenai ke kachopanglim pu abang ave det nangji bonsetame non ladak ke Council kelong nangji atangka ke hala amethang ahem kachepangcho aphansi klem irong titi amat Council apuru abang ke ingcho un eh. Karbi Anglong aphan kemesen medu kevang atovar ke Forest henlo. Bangso aphi land revenue, industry heihui ta medu kapavang atovar mepik. Non medu aphan Tourism ahin abang ke pachingthur pame ason te vangpikji athe ladak kelang-kijui adim langsun pen danglok Karbi Youth Festival heihui ta do. Non abang ke picnic adim ta medu vanglo seta Council along tangka nanglele lapen kapangthir lapen ka ora pu abang ta ardi pipe. Laso aphi ke gate, hithi, fisheries pen danglok ta Council pen ke endet po a medu abang ke pipe po chodet titi. La an pen kachopanglim kilitnai ke Forest henlo. Ladak henlo medu ke-ongnai lapen saikhi atum kechonai asaikam lo. Lasi Forest asaikhi atum aphan ke lang lote ahem-arit pen danglok ke kecho, kedo-kethak a ot mate living standard lapen living style langdam lote chini pamelo. Karbi Anglong arlo ke ingnam lapen longle athor anta lapusi pa ik lap lo. Bonta bang keklem atum ke plang ipiklo. Lasi Council a medu ningkan isi along pen non kelongbom Sika 26-27 Crores adim jongsi klem pame, kachopanglim avepin lapen mesen medu kevang adim pangthek pen klem te ningkan isi along pen Sika kuti pharo sose ta kevangji adim do seta non kedamtang apor ahut anke lapusi panahok etlo. Jong lonang, granite aphan ta arlong champlang pinchong det. Lasonsi penang adim dolo. Lasi pachingthurji pulote medu aphan ardi pivek nangji.
            Non Karbi Anglong arlo kethetan ke Diphu pen Donkamukam arlo ke kachingthur thek longlo, seta akaprek adim an ke kapaphipik adimsi ke-ong lang. Kachingthur ahin ke North Korea akachingthur pen chinglit kailo. Lasi athak lapu kapamat varet chot ke mo lahai apeh-ri rak lote lapen a cosmetic ik lote kopilo keklempo? La anchot ta kali ahem langmesen amat jo-padap kechoji aphan sangtet ave pulote kopi lo kemanjilang ke? Lasi kevangjilang arni aphan koson pensi ove kimi atum voreng avarsai kelongji ma aphan mathavek nangji, kalite ason-ason akisung nangdopikji. Ladak neli kipu ke voreng puke ratpangri chokamar aphan puchot kali, kereng iji aphansi kipudam. Ladak ke lasi voreng avarsai pulote kachoklem lapen kachongdatji athai thik nangji. Kali pulote monit atum lahai penchot ke reng un eh. Kecho puchot ta kali keso ki-un eh pen danglok ason-ason kenangsot dopik lang. La an pen kethenai apiso-aso kachelana lapen osomar akai aphan mesen kapacharli kipi henlo. Lasi infrastructure kachingthur ke nangvek po, seta bangso along longri pachingthur aphan medu kapavangji aphan ardi kipi lapen voreng avarsai aphan loan kipi pen beha ahin kapachingthur aphan klem vek nangpo. Lasonsi Council pen industry kapangni ahin ta klem nangpo. Laso pen ke ason-ason ladak local atum aphan technical ahin kapacharli ta thik vek nangpo. La ke ason-ason technical institute, vocational centre, university lapen mesen-mesen ahongklam (Scope) lang pangthek pen career counselling, motivational lapen orientation programme deng nangji. La ning cheparong aphan ardi kipichot ke chokche, athe lahai ke malomso aphan anvet.